Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Wieluniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2017 r.

Sąd Rejonowy w Wieluniu I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Marek Kolasa

Protokolant: staż. urz. B. Z.

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2017 r. w Wieluniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. K.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

1. uzgadnia treść księgi wieczystej KW nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, że nakazuje w dziale IV (czwartym) tej księgi wykreślić wpis dotyczący hipoteki przymusowej zwykłej nr 9 w kwocie (...),99 (dziesięć tysięcy trzysta sześćdziesiąt jeden 99/100) zł wpisanej tytułem zabezpieczenia należności w tym należność główna w kwocie 10159,19 zł oraz koszty w kwocie 202,80 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty: 2500 od dnia 14.04.1999 r., od kwoty 7659 zł od dnia 02.06.1999 r. na rzecz wierzyciela hipotecznego FIRMA HANDLOWA (...) sp. z o.o. w KRAKOWIE;

2. nie obciąża pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kosztami procesu poniesionymi przez powódkę Z. K..

Sygn. akt I C 1334/17

UZASADNIENIE

W pozwie z 24 października 2017 r. (data nadania) skierowanym przeciwko (...) Spółce z o.o. w W. powódka Z. K. reprezentowana przez pełnomocnika w osobie adwokata, wniosła o uzgodnienie treści księgi wieczystej KW nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez nakazanie w dziale IV tej księgi wykreślić wpis dotyczący hipoteki przymusowej zwykłej nr 9 w kwocie (...),99 (dziesięć tysięcy trzysta sześćdziesiąt jeden 99/100) zł wpisanej tytułem zabezpieczenia należności w tym należność główna w kwocie 10159,19 zł oraz koszty w kwocie 202,80 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty: 2500 od dnia 14.04.1999 r., od kwoty 7659 zł od dnia 02.06.1999 r. na rzecz wierzyciela hipotecznego FIRMA HANDLOWA (...) sp. z o.o. w KRAKOWIE oraz zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu (pozew i koperta – k.2-18)

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Spółka z o.o. w W. reprezentowany przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu podnosząc, że prawo pozwanego wierzyciela do zaspokojenia się z nieruchomości osoby trzeciej, powołującego się na wyrok z akcji pauliańskiej, mogło być ujawnione w księdze wieczystej poprzez wpis hipoteki przymusowej (odpowiedź na pozew – k.24-25odwr.)

Na rozprawie 20 grudnia 2017 r. pozwany powołał się na sprzeczność żądania pozwu z zasadami współżycia społecznego. Wskazał, że powództwo zmierza do tego, by uniemożliwić mu, jako wierzycielowi dochodzenie w jedyny możliwy sposób wierzytelności zasądzonej nakazem zapłaty z 3 lutego 2002 r., a chronionej wyrokiem z akcji pauliańskiej, bo prowadzenie egzekucji przeciwko dłużnikowi jest obecnie niemożliwe wobec utraty przez niego zdolności sądowej (protokół rozprawy z 20 grudnia 2017 r. – k.36-36odwr.)

Sąd ustalił:

Dla nieruchomości obejmującej działki nr (...) prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...). Właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa. Do 8 kwietnia 2000 r. użytkownikiem wieczystym nieruchomości była PPUH (...) Sp. z o.o. w W., bo umową sprzedaży z tego dnia prawo użytkowania wieczystego przeszło na powódkę Z. K., która figuruje w dziale II jako użytkownik wieczysty. 3 lutego 2000 r. poprzednik prawny pozwanego (...) spółka cywilna L. K., J. W. w K. uzyskał przeciwko PPUH (...) Sp. z o.o. w W. nakaz zapłaty kwoty 10.159,19 zł z odsetkami i kosztami procesu wydany przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w sprawie o sygn. akt IV Ng 124/00/S. Wyrokiem z 8 kwietnia 2002 r. w sprawie o sygn. akt I C 158/01 Sąd Rejonowy w Wieluniu uznał za bezskuteczną w stosunku do (...) spółka cywilna L. K., J. W. w K. umowę sprzedaży z 8 kwietnia 2000 r., dla ochrony jego wierzytelności stwierdzonej nakazem zapłaty z 3 lutego 2000 r. Postanowieniem z 22 października 2002 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Co 684/02 Sąd Rejonowy w Wieluniu wyrokowi z 8 kwietnia 2002 r. nadał klauzulę wykonalności na rzecz (...) Spółki z o.o. w K.. Na podstawie dokumentów w postaci nakazu zapłaty z 3 lutego 2000 r., wyroku z 8 kwietnia 2002 r. i postanowienia z 22 października 2002 r. (...) Spółka z o.o. w K. w dniu 14 lipca 2004 r. uzyskała na swoją rzecz wpis hipoteki przymusowej w w/w księdze wieczystej. W dziale IV tej księgi widnieje wpis dotyczący hipoteki przymusowej zwykłej nr 9 w kwocie (...),99 (dziesięć tysięcy trzysta sześćdziesiąt jeden 99/100) zł wpisanej tytułem zabezpieczenia należności w tym należność główna w kwocie 10159,19 zł oraz koszty w kwocie 202,80 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty: 2500 od dnia 14.04.1999 r., od kwoty 7659 zł od dnia 02.06.1999 r. na rzecz wierzyciela hipotecznego FIRMA HANDLOWA (...) sp. z o.o. w KRAKOWIE.

(dowód: akta KW)

PPUH (...) Sp. z o.o. w W. nie złożyła wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego i stosownie do art. 9 ust. 2 i 2a ustawy - przepisy wprowadzające ustawę o KRS uznana została za wykreśloną z rejestru z dniem 1 stycznia 2016 r.

(okoliczność znana z urzędu ze sprawy o sygn. akt I C 718/17 tut. Sądu)

Sąd zważył:

Materialnoprawną podstawą roszczenia powoda jest art. 10 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm. – dalej – „u.k.w.h.”). Stanowi on, iż w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Postępowanie uregulowane w art. 10 ust. 1 u.k.w.h. jest szczególną postacią powództwa o ustalenie.

Nie budzi wątpliwości, ze dokonanie prawomocnego wpisu w księdze wieczystej hipoteki nie jest przeszkodą do weryfikacji prawidłowości wpisu w ramach powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Proces o uzgodnienie różni się zasadniczo od postępowania o wpis. Powód nie jest w nim związany prawomocnością wpisu – jako orzeczenia, ale też na nim ciąży obowiązek wykazania odmiennego stanu prawnego.

Powódka wykazała, że ujawnione w księdze wieczystej jej prawo jako użytkownika wieczystego zostało naruszone poprzez obciążenie go hipoteką przymusową.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym służącym zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności pieniężnej (art. 68 u.k.w.h.). Stosownie do art. 65 ust. 1 u.k.w.h. w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

Co do meritum należy wskazać, że w świetle postanowienia SN z 4 lutego 2015 r., IV CSK 170/14 (Biul. SN 2015, Nr 4) nie ma obecnie wątpliwości, że prawomocny wyrok ubezskuteczniający określoną czynność prawną zdziałaną z pokrzywdzeniem wierzyciela przez dłużnika osobistego z pozwaną osobą trzecią nie może stanowić podstawy wpisu hipoteki przymusowej obciążającej nieruchomość osoby nie będącej dłużnikiem osobistym wierzyciela ani też pozwanym ze skargi pauliańskiej. SN odnosząc się do tej kwestii przytoczył i przypomniał wiele wcześniej funkcjonujących opinii, zarówno co do istoty hipoteki, jak i specyfiki skargi pauliańskiej. Przypomniał, że hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym służącym zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności pieniężnej (art. 68 u.k.w.h.). Do powstania hipoteki niezbędna jest czynność prawna ustanawiającą hipotekę i wpis w księdze wieczystej nieruchomości, którą hipoteka z woli właściciela obciąża (art. 67 u.k.w.h.). Stosownie do art. 110 u.k.w.h., podstawą wpisu hipoteki przymusowej może być zaopatrzone we wzmiankę o wykonalności (art. 743 § 2 k.p.c.) postanowienie sądu o udzieleniu zabezpieczenia przez obciążenie nieruchomości zobowiązanego hipoteką przymusową, która stanowi środek zabezpieczenia roszczeń pieniężnych (art. 747 pkt 2 k.p.c.), nie prowadzi jednakże do zajęcia nieruchomości, lecz do powstania ograniczonego prawa rzeczowego dającego uprawnionemu pierwszeństwo do zaspokojenia przysługującego mu roszczenia z obciążonej nieruchomości. Podobnie również zabezpieczenie roszczenia przez ustanowienie hipoteki przymusowej nie ogranicza na żadnym etapie i w żadnym wymiarze praw właściciela w rozporządzaniu nieruchomością, ani w toku postępowania sądowego o zabezpieczone roszczenie, ani po jego zakończeniu. Uprawniony (wierzyciel), którego wierzytelność została zabezpieczona hipoteką przymusową na nieruchomości zobowiązanego (dłużnika), tak długo korzysta z pierwszeństwa zaspokojenia się z obciążonej nieruchomości, jak długo istnieje ustanowione na jego rzecz ograniczone prawo rzeczowe – ma charakter tymczasowy i trwa do momentu upadku zabezpieczenia. SN odnosząc się do przedmiotowej kwestii możliwości ustanawiania hipoteki, potwierdził, że zarówno w świetle poglądów przedstawicieli nauki prawa cywilnego jak i części orzecznictwa sądów apelacyjnych, w celu zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego o uznanie czynności prawnej zdziałanej przez dłużnika z osobą trzecią za bezskuteczną wobec pokrzywdzonego wierzyciela nie jest dopuszczalne ustanowienie hipoteki przymusowej obciążającej nieruchomość pozwanej osoby trzeciej (por. post. SA w W. z 30.9.2010 r., VI ACz 1471/10, niepubl., we W. z 10.5.2012 r., I ACz 705/12, niepubl., w G. z 21.11.1996 r., I ACZ 867/96, W. 1997, Nr 7, s. 49). Prawomocny wyrok uwzględniający powództwo wierzyciela przeciwko osobie trzeciej na podstawie art. 527 k.c. nie stanowi podstawy wpisu hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 109 ust. 1 u.k.w.h., obciążającej nieruchomość osoby trzeciej nabytą w wyniku czynności uznanej za bezskuteczną. Hipotekę przymusową zabezpieczającą skonkretyzowaną wierzytelność pieniężną można ustanowić na podstawie tytułu wykonawczego zasądzającego tę wierzytelność pieniężną od dłużnika, na nieruchomości, która jest jego własnością. SN potwierdził wcześniej wyrażone poglądy, że pozwana osoba trzecia nie jest dłużnikiem osobistym wierzyciela. Stwierdzenie to jest bardzo istotne – albowiem ma związek również z ograniczonym zakresem odpowiedzialności osoby trzeciej – do określonego majątku. Z tego też powodu wyrok uwzględniający skargę pauliańską nie może być podstawą wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości osoby trzeciej (pozwanej ze skargi pauliańskiej), nawet w sytuacji dołączenia do tego wyroku tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi osobistemu wnioskodawcy (por. post. SN z 18.5.2012 r., IV CSK 560/11, OSNC 2013, Nr 2, poz. 21). W wyniku uwzględnienia skargi pauliańskiej pokrzywdzony wierzyciel uzyskuje jedynie uprawnienie do zaspokojenia wierzytelności pieniężnej stwierdzonej tytułem wykonawczym wydanym przeciwko dłużnikowi osobistemu, z przedmiotu majątkowego, który był przedmiotem ubezskutecznionej czynności prawnej przedsięwziętej przez dłużnika i osobę trzecią z pokrzywdzeniem wierzyciela. Wierzyciel dysponujący tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi zasądzającym wierzytelność pieniężną oraz prawomocnym wyrokiem ze skargi pauliańskiej może wszcząć egzekucję tej wierzytelności pieniężnej tylko przeciwko dłużnikowi osobistemu, nie zaś przeciwko osobie trzeciej, która nie jest dłużnikiem pokrzywdzonego wierzyciela. Wskazane w art. 532 k.c. uprawnienie, któremu odpowiada obowiązek pozwanej osoby trzeciej, realizuje się poprzez wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi osobistemu i skierowanie jej do składnika majątkowego należącego do pozwanej osoby trzeciej, który wyszedł z majątku dłużnika osobistego powoda lub do niego nie wszedł wskutek zakwestionowanej skargą pauliańską krzywdzącej wierzyciela czynności prawnej. „Dochodzenie zaspokojenia” oznacza więc możliwość egzekwowania wierzytelności z tego przedmiotu (por. post. SN z 24.9.2010 r., IV CSK 57/10, L.), a nie możliwość obciążenia hipoteką przymusową nieruchomości, której właścicielem jest osoba trzecia. Wierzyciel, dysponujący tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi, który ponadto uzyskał w procesie wszczętym skargą pauliańską wyrok uznający za bezskuteczną czynność prawną dokonaną przez dłużnika z osobą trzecią, może wszcząć egzekucję tylko przeciwko dłużnikowi. Osoba trzecia nie jest bowiem dłużnikiem, i tym bardziej wierzyciel nie prowadzi egzekucji z majątku osoby trzeciej, a jedynie z tego składnika, który wszedł do majątku osoby trzeciej z majątku dłużnika. Nie można na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przeciwko dłużnikowi oraz wyroku uwzględniającego skargę pauliańską wszcząć bezpośrednio egzekucji przeciwko osobie trzeciej w celu zaspokojenia wierzytelności chronionej skargą pauliańską, ani przyłączyć się do takiej egzekucji (por. post. SN z 12.12.2012 r., III CZP 79/12, OSNC 2013, Nr 6, poz. 80).

W rezultacie powódka wykazała, że przedmiotowa hipoteka nie powinna być wpisana.

Sąd nie znalazł podstaw do oddalenia powództwa na zasadzie art. 5 k.c. W przypadku postępowania o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, które zostało wszczęte w celu ustalenia istnienia lub nieistnienia praw rzeczowych, takich jak hipoteka czy użytkowanie wieczyste, nie jest dopuszczalne ocenianie przez sąd żądań w kontekście naruszenia zasad współżycia społecznego (wyrok SN z 3 sierpnia 2006 r., IV CSK 113/06, L.).

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 102 k.p.c. Choć zasady współżycia społecznego nie mogły lec u podstaw oddalenia powództwa, to jednak mogły uzasadniać nieobciążanie pozwanego kosztami przegranego procesu. Z uwagi na pozycję pozwanej Spółki (...) – niezaspokojony wierzyciel z akcji pauliańskiej oraz to, że w tym układzie powódka Z. K. była osobą trzecią, która uzyskała korzyść z ubezskutecznionej czynności prawnej, zasady słuszności sprzeciwiają się obciążeniu strony przegrywającej kosztami procesu. Sytuacja wierzyciela jest patowa, gdyż pomimo istnienia majątku, stanowiącego przed 8 kwietnia 2000 r. własność dłużnika, z którego pozwany formalnie może się zaspokoić w związku z wydanym orzeczeniem na podstawie art. 527 k.p.c., to jednak nie może prowadzić egzekucji z tego majątku, gdyż niezbędne jest skierowanie egzekucji przeciwko dłużnikowi. A ten obecnie nie istnieje. Zgodnie z art. 9 ust. 2a zdanie pierwsze ustawy z 20 sierpnia 1997 r. - przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. Nr 121, poz. 770), podmioty podlegające obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego zgodnie z przepisami ustawy o KRS, które były wpisane do rejestru sądowego na podstawie przepisów obowiązujących do dnia wejścia w życie tej ustawy i które do dnia 31 grudnia 2015 r. nie złożyły wniosku o wpis do rejestru, uznaje się za wykreślone z rejestru z dniem 1 stycznia 2016 r. Jak stanowi z kolei ust. 2b, z dniem 1 stycznia 2016 r. Skarb Państwa nabywa nieodpłatnie z mocy prawa mienie podmiotów, o których mowa w ust. 2a. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność z nabytego mienia za zobowiązania podmiotów, o których mowa w ust. 2a. Prawa wspólników, członków spółdzielni i innych osób uprawnionych do udziału w majątku likwidacyjnym wygasają z chwilą wykreślenia podmiotu z rejestru. W myśl ust. 2c. roszczenia wierzycieli podmiotów, o których mowa w ust. 2a, wygasają, jeżeli nie będą dochodzone przeciwko Skarbowi Państwa w terminie roku od chwili nabycia mienia przez Skarb Państwa. Jeżeli przed nabyciem mienia przez Skarb Państwa wierzyciel uzyskał tytuł egzekucyjny przeciwko podmiotowi, o którym mowa w ust. 2a, roszczenie stwierdzone w tym tytule wygasa, w przypadku gdy wierzyciel nie złoży wniosku o wszczęcie egzekucji w terminie roku od chwili nabycia mienia przez Skarb Państwa.

Z ustaleń nie wynika, by po PPUH (...) Sp. z o.o. w W. doszło do następstwa prawnego Skarbu Państwa. Zatem roszczenie pozwanego wierzyciela nie może być dochodzone także i w tym trybie. Mimo zatem pewnego przyczynienia się wierzyciela do obecnego stanu rzeczy, z uwagi na zasady słuszności nie powinien być obciążany kosztami procesu.