Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Wieluniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia (...) roku

Sąd Rejonowy w Wieluniu VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Pajęcznie

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Beata Witkowska

Protokolant: sekretarka Anna Włodarczyk

po rozpoznaniu w dniu (...) roku w Pajęcznie na rozprawie

sprawy z powództwa T. M. i A. M. (1)

przeciwko A. B. i J. B.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1.  powództwo oddala;

2.  zasądza od powodów T. M. i A. M. (1) solidarnie na rzecz pozwanych A. B. i J. B. kwotę 1.000,41 zł ( słownie: tysiąc złotych czterdzieści jeden groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR Beata Witkowska

Sygn. akt VIII C 17/15

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia (...) roku

Powodowie T. M. i A. M. (1) domagali się zobowiązania pozwanych A. i J. małżonków B. do przeniesienia na powodów własności nieruchomości o obszarze 80 m ², położonej w D. przy ul. (...), posiadającej urządzoną księgę wieczystą, prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wieluniu VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P., KW Nr (...), za zapłatą przez powodów kwoty 2.400,00 zł.

Na uzasadnienie żądania powodowie wskazali, że są właścicielami nieruchomości położonej w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...). Jednocześnie są samoistnymi posiadaczami w dobrej wierze nieruchomości sąsiadującej, stanowiącej własność pozwanych, a położonej w T., przy ul. (...) o powierzchni 80 m ^{( 2)}, posiadającej urządzoną księgę wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wieluniu VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. o numerze (...). Powodowie argumentowali, iż na skutek postanowienia tutejszego Sądu z dnia (...) roku, sygn. akt (...) w przedmiocie rozgraniczenia, dotychczasowa część terenu zajmowanego przez powodów, na którym wybudowali on dom, została przyłączona do działki należącej pozwanych. Z tego powodu, w chwili obecnej dom powodów znajduje się częściowo na terenie działki pozwanych, co uniemożliwia wykończenie budynku oraz jego odbiór.

Powodowie wskazali, iż będąc w dobrej wierze, po przedłożeniu obowiązujących w chwili składania dokumentów i map, uzyskali w dniu (...) roku w Starostwie (...) zatwierdzenie projektu budowlanego i pozwolenie na budowę. Pozwolenie obejmowało budowę budynku mieszkalnego, przyłącza elektroenergetycznego, przyłącza wodociągowego oraz przyłącza kanalizacyjnego wraz z instalacją odbiorczą i na tej podstawie postawili dom. W chwili obecnej nie jest możliwym jego dokończenie przy spełnieniu wszelkich przesłanek wynikających z przepisów prawa budowlanego. Nadto pozwani uniemożliwiają ukończenie domu powodom.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa, zarzucając, iż powodowie nigdy nie byli samoistnymi posiadaczami spornego pasa gruntu. Zarzucili po stronie pozwanych brak dobrej wiary, wskazując, iż powodowie prowadzili budowę, mając świadomość rozbieżności pomiędzy danymi wynikającymi z dokumentów geodezyjnych a przebiegiem granicy na gruncie, a pomimo sprzeciwu ze strony pozwanych co do prowadzonej inwestycji, nie wstrzymali się z pracami budowlanymi do czasu prawomocnego zakończenia postępowania rozgraniczeniowego. Nadto podnieśli, że przy budowie budynku mieszkalnego powodów nie doszło do przekroczenia granicy nieruchomości pozwanych, gdyż budynek ten posadowiony został na nieruchomości powodów, a tylko część okapu dachu wystaje nad nieruchomość pozwanych. Nadto wskazali, iż ewentualny wyrok zobowiązujący ich do przeniesienia własności spornego pasa gruntu na rzecz powodów uniemożliwiłby realizację na ich nieruchomości ich własnego zamierzenia budowalnego w postaci budowy budynku mieszkalnego.

W piśmie z dnia (...) roku powodowie ograniczyli żądanie, domagając się zobowiązania pozwanych A. i J. małżonków B. do przeniesienia na powodów własności nieruchomości o obszarze 40,25 m ², położonej w D. przy ul. (...), posiadającej urządzoną księgę wieczystą, prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wieluniu VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P., KW Nr (...), za zapłatą przez powodów kwoty 910,05 zł.

Postanowieniem z dnia (...) roku postępowanie umorzono w części przekraczającej żądanie sformułowane w piśmie z dnia (...) roku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość, położona w T., składająca się m.in. z działki oznaczonej numerem ewidencyjnymi (...) stanowi obecnie współwłasność powodów T. M. i A. M. (1) na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej.

/dowód: odpis z księgi wieczystej nr (...) k. 9-10/

Nieruchomość, obejmującą działkę (...) powodowie otrzymali w wyniku umowy o dożywocie, zawartej w dniu (...) roku z J. M., który sam nabył ją na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 2 lutego 1981 roku.

/dowód: umowa o dożywocie (...) z dnia (...). k. 26-29/

Nieruchomość sąsiednia, składająca się z działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), stanowi obecnie współwłasność pozwanych J. B. i A. B..

/dowód: odpis z księgi wieczystej nr (...) k. 8-8v/

Postanowieniem z dnia (...) roku Burmistrz Miasta i Gminy D. na wniosek powodów wszczął postępowanie rozgraniczeniowe dotyczące nieruchomości, składającej się z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...), położonej w T. z nieruchomościami sąsiednimi, to jest nieruchomością A. B. i J. B., składającą się z działki oznaczonej numerem (...), nieruchomością Gminy D., składającą się z działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), nieruchomością P. (...) w T., składającej się z działki (...) oraz z nieruchomością T. S., składającą się z działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...). W trakcie prowadzonego postępowania rozgraniczeniowego zainteresowani nie zawarli ugody. Decyzją z dnia (...) roku postępowanie rozgraniczeniowe zostało umorzone w całości, a sprawa przekazana do rozpoznania przez Sąd.

/dowód: dokumentacja administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego: postanowienie o wszczęciu postępowania k. 2 akt tutejszego Sądu o sygn. (...), decyzja o umorzeniu k. 27 akt tutejszego Sądu o sygn. (...)/

Przebieg linii granicznych między ww. nieruchomościami został ustalony prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia (...) roku w przedmiocie rozgraniczenia w sprawie o sygn. akt (...). Postanowieniem tym Sąd postanowił dokonać rozgraniczenia nieruchomości, położnej w obrębie T., gmina D., stanowiącej własność wnioskodawców T. M. i A. M. (1) na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej, oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki o numerach ewidencyjnych (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu VII Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr (...) i nieruchomości, położonej w obrębie T., gmina D., stanowiącej współwłasność uczestników postępowania A. B. i J. B., oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o numerze (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu VII Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr (...) ustalając, że granica między tymi nieruchomościami przebiega wzdłuż linii, zaznaczonej kolorem zielonym na szkicu przebiegu granic, sporządzonym przez biegłego sądowego geodetę B. Z., którą wyznaczają punkty 204 - 208 – 209 - 210 – 211 – 200 - 212 - 260 – 213 – 214 – 246 – 220 – 225 – 224- 261, znajdującym się na karcie 167 akt niniejszej sprawy, stanowiącym integralną część tego postanowienia. Wyznaczona granica przebiegała wzdłuż istniejących na gruncie ogrodzeń oraz wzniesionych w granicy budynków.

Rozgraniczenia dokonano wedle stanu prawnego, wyznaczonego przez stan samoistnego posiadania nieruchomości na dzień 4 listopada 1971 roku, to jest wejścia w życie ustawy z dnia 26 października 1971 roku uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. z 1971 roku nr 27 poz. 250). Jednocześnie stwierdzono, iż operaty geodezyjne nie obrazują przebiegu granicy prawnej pomiędzy nieruchomościami.

/dowód: postanowienie tutejszego Sądu wraz z uzasadnieniem k. 365-365v, k. 370-382 akt tutejszego Sądu o sygn. (...)

Przed wszczęciem postępowania o rozgraniczenie powodowie uzyskali w dniu (...) roku decyzję w przedmiocie zatwierdzenia projektu budowlanego i pozwolenie na budowę. Pozwolenie obejmowało budowę budynku mieszkalnego, przyłącza elektroenergetycznego, przyłącza wodociągowego oraz przyłącza kanalizacyjnego wraz z instalacją odbiorczą. Budynek został zaprojektowany w odległości 4 metrów od linii, wskazanej w dokumentacji geodezyjnej jako granica nieruchomości. Projekt zagospodarowania terenu został sporządzony na mapie do celów projektowych - kopii mapy zasadniczej, przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego

/dowód: zaświadczenie z dnia (...) roku k. 19, decyzja z dnia (...) roku k. 21-22/

Projekt budynku mieszkalnego powodów został sporządzony przez H. P.. Przed wykonaniem prac projektowych, H. P. była w terenie i widziała istniejące pomiędzy nieruchomościami powodów i pozwanych ogrodzenie, którego przebieg nie pokrywał się z liniami granicznym, naniesionymi na mapach, jednakże uznała jego przebieg za nieistotny dla prac projektowych, opierając projekt o dane zawarte w operacie geodezyjnym. Budynek mieszkalny powodów został zaprojektowany jako budynek wolnostojący z dachem czterospadzistym. Projekt budowlany nie ulegał zmianom.

/dowód: zeznania świadka H. P. protokół rozprawy z dnia (...) roku k. 148v-149 zapis dźwięku od 01:01:37 do 01:29:58/

Materiały na budowę budynku mieszkalnego zostały przywiezione na nieruchomość powodów i składowane wzdłuż istniejącego wówczas ogrodzenia z nieruchomością pozwanych. Także ziemia z wykopów składowana była na nieruchomości powodów, wzdłuż istniejącego ogrodzenia z nieruchomością pozwanych.

/dowód: dokumentacja zdjęciowa k. 155-156, 161, 308, 311, częściowo zeznania pozwanej A. B. protokół rozprawy z dnia (...) k. 302v-303v/

Na nieruchomość pozwanych wjeżdżał betonowóz oraz koparka, wykorzystywane w trakcie budowy.

/dowód: dokumentacja zdjęciowa k. 155-156, 161, 308, 311, częściowo zeznania powoda T. M. protokół rozprawy z dnia (...) roku, zapis dźwięku od 00:10:57 do 00:34:53/

W. M., ojciec powoda, przystępując do budowy budynku mieszkalnego, rozebrał częściowo istniejące pomiędzy nieruchomościami ogrodzenie.

/dowód: częściowo zeznania powoda T. M. protokół rozprawy z dnia (...) k. 300v, zapis dźwięku od 00:38:56 do 00:59:05, częściowo zeznania pozwanej A. B. protokół rozprawy z dnia (...) k. 302v-303v, zapis dźwięku od 01:41:15 do 02:12:12, zeznania pozwanego J. B. protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:58:21 do 01:37:40/

Nadzorujący budowę W. M., ojciec powoda, zapewniał pozwanych, że rozbiórka ogrodzenia jest dokonana tylko na czas budowy i po zakończeniu prac ogrodzenie zostanie przywrócone na poprzednie miejsce. Wobec powyższego, pozwani nie sprzeciwiali się wykonywaniu przez powodów części prac budowlanych od strony nieruchomości pozwanych, także mając na względzie łączące strony relacje rodzinne. W tym czasie od strony ulicy (...) ogrodzenie nieruchomości pozwanych zostało zdemontowane przez J. B..

/dowód: częściowo zeznania pozwanej A. B. protokół rozprawy z dnia (...) k. 302v-303v, zapis dźwięku od 01:41:15 do 02:12:12, zeznania pozwanego J. B. protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:58:21 do 01:37:40/

Po zakończeniu etapu prac, wymagającego dostępu od strony nieruchomości pozwanych, pozwany J. B. wraz z W. M. zamontowali ogrodzenie pomiędzy nieruchomościami w miejscu jego poprzedniego położenia.

/dowód: częściowo zeznania powoda T. M. protokół rozprawy z dnia (...) k. 300v-301, zapis dźwięku od 00:38:56 do 00:59:05, zeznania pozwanego J. B. protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:58:21 do 01:37:40/

Pracownicy powodów wykorzystywali dostęp na nieruchomość pozwanych m.in. przy tyczeniu budynku i wylewaniu fundamentów oraz ocieplaniu murów. Do czasu rozpoczęcia przez powodów prac przy konstrukcji dachu, relacje między stronami kształtowały się poprawnie. Sprzeciw ze strony pozwanych co do dalszego prowadzenia prac pojawił się, gdy pracownicy powodów przystąpili do budowy konstrukcji dachu, której część została wyprowadzona nad grunt, stanowiący własność pozwanych.

/dowód: zeznania świadka H. P. protokół rozprawy z dnia (...) roku k. 148v-149 zapis dźwięku od 01:01:37 do 01:29:58, częściowo zeznania powoda T. M. protokół rozprawy z dnia (...) k. 300v-301v, zapis dźwięku od 00:38:56 do 01:21:22/

Pozwana, wobec charakteru wykonywanych przez pracowników powodów prac, zadzwoniła do W. M. z żądaniem wyjaśnienia zaistniałej sytuacji. Gdy pozwani zwrócili się do powodów z żądaniem zaprzestania dalszej budowy nad ich nieruchomością, zostali poinformowani, iż budynek został zaprojektowany 4 metry od granicy, w związku z czym powodowie zamierzają kontynuować budowę.

/dowód: częściowo zeznania pozwanej A. B. protokół rozprawy z dnia (...) k. 302v-303v, zapis dźwięku od 01:41:15 do 02:12:12, zeznania pozwanego J. B. protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:58:21 do 01:37:40/

Pozwani, wobec stanowiska powodów, podjęli działanie zmierzające do pozbawienia powodów możliwości prowadzenia budowy od strony nieruchomości pozwanych.

Powodowie pod nieobecność pozwanych próbowali kontynuować budowę dachu, ustawiając na nieruchomości pozwanych rusztowanie. Rusztowanie to zostało jednak rozebrane przez pozwanego J. B. i przerzucone na nieruchomość powodów.

/dowód: zeznania świadka M. P., protokół rozprawy z dnia (...) roku k. 147-148, zapis dźwięku od 00:21:54 do 00:43:42, dokumentacja zdjęciowa k. 163, k. 307, częściowo zeznania pozwanej A. B. protokół rozprawy z dnia (...) k. 302v-303v, zapis dźwięku od 01:41:15 do 02:12:12, częściowo zeznania powoda T. M. protokół rozprawy z dnia (...) roku, zapis dźwięku od 00:10:57 do 00:34:53, zeznania pozwanego J. B. protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:58:21 do 01:37:40 /

Wobec sprzeciwu ze strony pozwanych i pozbawienia powodów dostępu na nieruchomość pozwanych, powodowie prowadzili dalsze prace przy konstrukcji dachu z podwieszanego rusztowania.

/dowód: zeznania świadka M. P., protokół rozprawy z dnia (...) roku k. 147-148, zapis dźwięku od 00:21:54 do 00:43:42, częściowo zeznania powoda T. M. protokół rozprawy z dnia (...) k. 300v-301v, zapis dźwięku od 00:38:56 do 01:21:22, częściowo zeznania powódki A. M. (1) protokół rozprawy z dnia (...) k. 302-302v, zapis dźwięku od 01:21:22 do 01:37:54, zeznania pozwanego J. B. protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:58:21 do 01:37:40 /

Konflikt pomiędzy stronami ulegał zaostrzeniu, w miejscu zamieszkania stron powtarzały się interwencje policji. Powodowie próbowali także postawić ogrodzenie, przyłączając do swej nieruchomości obszar spornego pasa. Interweniowała policja, a ogrodzenie zostało rozebrane przez J. B..

/dowód: zeznania świadka M. P., protokół rozprawy z dnia (...) roku k. 147-148, zapis dźwięku od 00:21:54 do 00:43:42, zeznania pozwanego J. B. protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:58:21 do 01:37:40 /

Pozwani zaś podjęli działania zmierzające do wzruszenia decyzji Starosty (...) z dnia (...) roku, zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej powodom pozwolenia na budowę domu mieszkalnego.

/bezsporne/

W maju 2013 roku pozwani postawili ogrodzenie od strony ulicy (...), blokując dojście do budynku powodów od strony ich nieruchomości i uniemożliwiając kontynuowanie prac budowlanych. Powyższe skutkowało złożeniem przez W. M. zawiadomienia do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego o nielegalności posadowienia ww. ogrodzenia. Decyzją z dnia (...) roku nr (...) nakazano pozwanym rozbiórkę ogrodzenia, zrealizowanego w maju 2013 roku z uwagi na brak zgłoszenia budowy we właściwym organie.

/dowód: decyzja z dnia (...) roku wraz z uzasadnianiem k. 173-175, częściowo zeznania pozwanej A. B. protokół rozprawy z dnia (...) k. 302v-303v, zapis dźwięku od 01:41:15 do 02:12:12 /

Po rozbiórce ogrodzenia, pozwani ponownie postawili ogrodzenie od strony ulicy (...) po uprzednim zgłoszeniu budowy.

/dowód: zeznania pozwanej A. B. k. 302-303v protokół rozprawy z dnia (...) zapis dźwięku od 01:41:15 do 02:12:12, częściowo zeznania powoda T. M. protokół rozprawy z dnia (...) roku, zapis dźwięku od 00:10:57 do 00:34:53, zeznania pozwanego J. B. protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:58:21 do 01:37:40 /

Od czasu wzniesienia ogrodzenia od strony ulicy (...) przez pozwanych powodowie nie mają fizycznej możliwości wejścia na teren posesji pozwanych i kontynuowania budowy.

/dowód: częściowo zeznania powoda T. M. protokół rozprawy z dnia (...) roku, zapis dźwięku od 00:10:57 do 00:34:53/

Budowa budynku mieszkalnego powodów znajduje się na etapie wykończenia dachu. Od strony nieruchomości pozwanych nie zakończono prac blacharskich. Nie wykończono czwartej połaci dachu.

/dowód: zeznania świadka H. P. protokół rozprawy z dnia (...) roku k. 148v-149 zapis dźwięku od 01:01:37 do 01:29:58/

Ściana budynku mieszkalnego powodów od strony działki (...) usytuowana jest w granicy nieruchomości. Powierzchnia dachu budynku mieszkalnego sięgająca w głąb posesji pozwanych wynosi 13,10 m ².

/dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji – szkic sytuacyjny k. 285, pisemna opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości k. 201-214 /

Pomiędzy działką gruntu o numerze ewidencyjnym (...) i działką gruntu o numerze ewidencyjnym (...) już w latach 50tych XX wieku istniało ogrodzenie. Płoty między nieruchomościami nie były przestawiane, stały zawsze w tym samym miejscu. Kolejno między ww. działkami były postawione początkowo płot drewniany, następnie płot z siatki, a wreszcie betonowy, wzniesiony przez A. B..

W 1978 roku w miejsce starego drewnianego ogrodzenia posadowione zostało ogrodzenie z siatki na betonowej podmurówce. Podmurówka oddzielała place wykorzystywane przez J. M. (poprzedniego właściciela nieruchomości powodów) i A. M. (2) (poprzedniego właściciela nieruchomości pozwanych). Po jej wymurowaniu i postawieniu ogrodzenia z siatki J. M. nie korzystał z gruntów za podmurówką. Nieruchomość, stanowiąca działkę (...) ogrodzona była także od strony ulicy (...). Po śmierci A. M. (2) klucze do bramy wjazdowej na posesję, stanowiącą działkę (...) posiadali L. i M. P.. Podczas ich nieobecności nikt nie mógł korzystać z działki (...), w tym ze spornego pasa gruntu.

Po nabyciu nieruchomości przez A. B. i J. B. część płotu odgradzającego działkę (...) od ulicy (...) małżonkowie B. rozebrali, celem urządzenia wjazdu na posesję od ulicy (...). Wcześniej w tym miejscu w spornym pasie były nasadzenia, a pas ten wykorzystywany w celach gospodarczych. Począwszy od 2005 roku pozwani rozpoczęli prace związane z utwardzeniem ww. pasa gruntu.

/dowód: zeznania świadka M. P., protokół rozprawy z dnia (...) roku k. 147-148, zapis dźwięku od 00:21:54 do 00:43:42, zeznania świadka L. P., protokół rozprawy z dnia (...) roku k. 149v-150, zapis dźwięku od 01:33:12 do 01:33:24, zeznania pozwanego J. B. protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:58:21 do 01:37:40 /

W dniu (...) roku pozwani wystąpili z żądaniem stwierdzenia, iż nabyli przez zasiedzenie pas gruntu w granicach użytkowania działki (...), wskazując, iż od pokoleń nieruchomość jest użytkowana w tych samych granicach, natomiast z mapy sytuacyjno - wysokościowej prawdopodobnie na skutek omyłki kreślarza wynika, iż wskazany pas gruntu stanowi część działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...). Postępowanie zostało zawieszone postanowieniem z dnia (...) roku wobec zainicjowania postępowania o rozgraniczenie nieruchomości, a następnie umorzone postanowieniem z dnia (...) roku.

/dowód: wniosek o zasiedzenie k. 2, postanowienie z dnia (...) roku k. 127, postanowienie z dnia (...) roku k. 163 akt (...) tutejszego Sądu/

Wartość 1 metra kwadratowego gruntu w obrębie działki o numerze ewidencyjnym (...) wynosi 22,61 zł. Koszt odtworzenia części połaci dachowej, zlokalizowanej w przestrzeni nad nieruchomością pozwanych wynosi 1.156,00 zł. Wartość rynkowa połaci dachowej w części zlokalizowanej w przestrzeni nad nieruchomością pozwanych jest o około 10-20 % niższa od wartości odtworzeniowej.

/dowód: pisemna opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości k. 201-214, ustana uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:30:26 do 00:43:31 k. 258v-259/

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy D. uchwalony został w dniu (...) roku uchwałą nr (...) i ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) w dniu (...) roku. Zgodnie z treścią planu, teren na którym znajduje się działka (...) jest usytuowany na obszarze oznaczonym (...), dla którego miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ustala:

a)  przeznaczenie podstawowe - zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i/lub zabudowa usługowa z obiektami i urządzeniami towarzyszącymi;

b)  dopuszczalne przeznaczenie uzupełniające - nieuciążliwe zakłady rzemieślnicze, parkingi, drogi dojazdowe wewnętrzne, stacje transformatorowe.

W wyniku wydzielenia wzdłuż budowanego budynku mieszkalnego jednorodzinnego pasa gruntu o długości 10 m i szerokości 4 m w głąb działki (...) oraz 2x4 metry z prawej i lewej strony budynku wzdłuż jego ścian, szerokość działki (...) zostałaby zmniejszona na długości 14 metrów do szerokości około 12 - 12,5 metrów, w wyniku czego powstałaby dzielona działka o szerokości mniejszej niż 14 metrów. Podział taki dyskwalifikowałby dzieloną działkę (...) jako działkę budowlaną.

Pas gruntu objęty ostatecznym żądaniem powodów jest równoległy do budowanego budynku mieszkalnego, szeroki na 2,5 m oraz długi na 16,1 m. Przy szerokości żądanego pasa gruntu wynoszącej 2,5 m oraz przy szerokości działki pozwanych, wynoszącej na wysokości budynku mieszkalnego powodów 16,5 m, wydzielenie pasa gruntu nie spowoduje utraty przez działkę pozwanych charakteru działki budowlanej.

/dowód: opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu geodezji k. 281-285/

W dniu (...) roku pozwani A. B. i J. B. uzyskali decyzję o pozwoleniu na budowę na działce o numerze ewidencyjnym (...) budynku jednorodzinnego. Ściany projektowanego budynku mieszkalnego zlokalizowane są w odległości 11,7 m od granicy działki o numerze ewidencyjnym (...) z ulicą (...) oraz w odległości 4,0 m od granic z działkami o numerach ewidencyjnych (...).

/dowód: decyzja nr (...) z dnia (...) roku k. 254-255/

Wydzielenie pasa gruntu żądanego przez powodów, o szerokości 2,5 m, spowoduje zmniejszenie odległości ściany projektowanego budynku, z otworami okiennymi, od granicy z potencjalną nieruchomością powodów do wartości 1,5 m.

W wyniku wykonania wnioskowanego podziału lokalizacja projektowanego budynku mieszkalnego pozwanych nie zachowa warunków technicznych usytuowania wynikających z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, zatem budynek nie uzyskałby pozwolenia na użytkowanie wymaganego w myśl przepisów Prawa Budowlanego do zakończenia procesu budowlane ze względu na niezgodą z prawem lokalizację - odległość od granicy z działką sąsiednią.

/dowód: opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu geodezji k. 281-285/

Dokonując ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd oparł się na okolicznościach bezspornych w niniejszym postępowaniu, a nadto powołanych dowodach z dokumentów, zeznaniach świadków H. P., L. P. i M. P. oraz opinii biegłego sądowego P. M. i biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości M. M. (1). W części Sąd poczynił ustalenia także w oparciu o zeznania stron, mając jednakże na względzie tę okoliczność, iż z uwagi na istniejący konflikt pomiędzy stronami to oceny tych zeznań należało podejść z ostrożnością.

Sąd dokonując ustaleń faktycznych oparł się na powołanych powyżej dokumentach i ich kserokopiach, czyniąc je podstawą ustaleń faktycznych, mając na względzie, że żadna ze stron waloru dowodowego tych dokumentów nie kwestionowała.

Sąd oparł swe ustalenia także na sporządzonej w sprawie opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji P. M.. Zastrzeżenia co do opinii biegłego były przedmiotem pisemnej i ustnej opinii uzupełniającej i biegły w sposób wyczerpujący ustosunkował się do zgłoszonych zastrzeżeń. Sąd przyjął za miarodajne wnioski powyższej opinii, a dokonując oceny jej walorów dowodowych, kierował się kryteriami oceny, które stanowiły poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania wyrażonego stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, nie znajdując argumentów, by opinii waloru dowodowego odmówić.

Odnośnie opinii biegłego sądowego M. M. (1) także w tym przypadku zarzuty zgłoszone przez strony były przedmiotem uzupełniającej ustnej opinii biegłego sądowego. Opinia ta w ocenie Sądu mogła stanowić podstawę poczynienia ustaleń, zważywszy, że biegły w sposób przekonujący wyjaśnił sposób oszacowania wartości rynkowej nieruchomości. Zawarty w opinii opis nieruchomości pozwanych przedstawiony został w sposób precyzyjny, wobec czego nie sposób przyjąć, aby biegły pominął jakiekolwiek okoliczności, wpływające na wartość nieruchomość. Zauważyć przy tym należy, że zgodnie z art. 154 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015 roku poz. 1774 t.j.) wybór podejścia, metody i techniki szacowania nieruchomości jest wyłącznym uprawnieniem biegłego rzeczoznawcy majątkowego, który winien z niego korzystać uwzględniając w szczególności cel wyceny, rodzaj i położenie nieruchomości, przeznaczenie w planie miejscowym, stan nieruchomości oraz dostępne dane o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych. Wybór dokonany przez rzeczoznawcę nie może być przy tym wyborem dowolnym, lecz musi być racjonalny i uzasadniony zasadami szacowania wartości nieruchomości określonymi przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz aktem wykonawczym do tej ustawy, czyli rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 roku w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U Nr 207 z 2004 r. poz. 2109 ze zm.). Okoliczności sprawy nie pozwalają na przyjęcie, że wybór dokonany przez biegłego M. M. (1) nie odpowiada powyższym wymogom. Biegły w opinii zastosował podejście porównawcze metodą korygowania ceny średniej. Wspomniana metodyka wiąże się zaś z koniecznością znalezienia tzw. nieruchomości podobnych. Wybór ten skoncentrować się powinien na wyszukaniu takich transakcji, które dotyczą nieruchomości o możliwie zbliżonych parametrach do nieruchomości będącej przedmiotem wyceny. Tak zaś właśnie uczynił biegły w niniejszej sprawie, starając się w odniesieniu do ocenianej nieruchomości wybrać nieruchomości o możliwie zbliżonych parametrach, w tym w szczególności w zakresie położenia, powierzchni, stanu technicznego i walorów użytkowych (k. 210-211).

Zgłoszone przez powodów zarzuty dotyczące wartości odtworzeniowej połaci dachu nie wskazują na jakiekolwiek błędy poczynione przez biegłego na etapie wyceny, ale sprowadzają się do twierdzenia, iż właściwą metodą określenia wartości tej części budynku byłoby określenie wartości prac, jakie powodowie musieliby wykonać, celem przebudowy budynku (k. 224v). Wskazywana przez powodów kwestia jest jednakże nieistotna dla rozstrzygnięcia. Z tego też powodu Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa celem określenia, czy koszt przebudowy budynku mieszkalnego powodów przekroczy koszt zajętego gruntu jako nieistotny dla rozstrzygnięcia. Przepis art. 231 § 1 k.c. wskazuje na przesłankową konieczność porównania wartości gruntu i wartości zainstalowanych na nim urządzeń, w związku z czym ustalenie kosztów ewentualnej przyszłej przebudowy budynku i zmiany konstrukcji dachu, tak, aby nie wykraczała ona poza granice działki powodów, pozostają poza zakresem regulacji art. 231 § k.c.

Odnośnie zeznań stron należy zauważyć, że szereg okoliczności zarówno powodowie, jak i pozwani przedstawiali w sposób zbieżny, w związku z czym w tym zakresie w ocenie Sądu zachodziła podstawa do obdarzenia tych zeznań walorem wiarygodności. Z zeznań stron wynika, iż rozbiórka ogrodzenia pomiędzy nieruchomościami przy rozpoczęciu budowy została dokonana przez W. M.. Jakkolwiek pełnomocnik powodów podnosi, iż powodowie o wyrażenie zgody przez pozwanych się nie zwracali, sam powód przecież zeznał (k. 300v), iż państwo B. wyrazili zgodę na rozebranie tego płotu i nie robili problemu. Pozwana wskazywała (k. 303), iż miała pretensję do W. M. o rozbiórkę ogrodzenia, niemniej ten miał zapewniać, iż płot powróci na poprzednie miejsce posadowienia po zakończeniu niezbędnych prac. Powyższe daje podstawę do przyjęcia, iż na wstępnym etapie prac pomiędzy stronami doszło do uzgodnień w tym zakresie.

Skoro na czas budowy ogrodzenie zostało rozebrane, to niewątpliwie część prac budowlanych była wykonywana ze spornego pasa gruntu. W tym zatem zakresie zeznania powodów nie budziły wątpliwości Sądu co do ich wiarygodności. Zeznania te korespondują także z zeznaniami pozwanych odnośnie chwili, w jakiej doszło do konfliktu pomiędzy stronami – oznaczonej jako rozpoczęcie budowy dachu. Rozbieżności w zeznaniach stron wiążą się z relacjonowanymi przyczynami konfliktu - powodowie zapewniali, iż pozwani przed rozpoczęciem przez nich budowy mieli świadomość charakteru prowadzonej inwestycji, pozwani zaś podnosili, iż zostali zaskoczeni wkroczeniem przez powodów z budową dachu nad sporny pas gruntu, wobec uprzednich zapewnień, iż budowa budynku miała być prowadzona w granicy.

W tym zakresie Sąd uznał za wiarygodne zeznania pozwanych. Mało przekonywujące są bowiem twierdzenia powodów, iż pozwani znali cechy projektu budowlanego domu powodów i akceptowali budowę budynku w tym kształcie, nie stawiali przeszkód w jej prowadzeniu, a dopiero z niezrozumiałych przyczyn na etapie końcowym budowy postanowili uniemożliwić powodom dalsze prowadzenie prac. W ocenie Sądu bardziej wiarygodna jest wersja przestawiana przez pozwanych, iż nie sprzeciwiali się budowie budynku mieszkalnego przez powodów, gdyż prowadzona była na nieruchomości powodów. Z uwagi na to, iż od strony nieruchomości pozwanych w ścianach budynku mieszkalnym nie są usytuowane żadne otwory okienne, na wcześniejszym etapie prac przebieg budowy nie wskazywał, iż dojdzie do naruszenia sfery władztwa pozwanych. Zwrócić przy tym uwagę należy, iż także w prowadzonym jeszcze w 2011 roku postępowaniu o zasiedzenie w sprawie (...) tutejszego Sądu (k. 22v ww. akt) pozwany J. B. wyjaśniał, iż „pan M. uświadamiał mnie, że dom powstanie w granicach użytkowania”. W tych okolicznościach wersji prezentowanej przez pozwanych nie sposób uznać za przygotowaną wyłącznie na użytek niniejszego postępowania. Zwrócić również należy uwagę na treść oświadczeń W. M., składanych w toku postępowania o zasiedzenia w sprawie o sygn. akt (...) tutejszego Sądu (k. 23 ww. akt), w toku którego to postępowania W. M. jako pełnomocnik T. M. oświadczył, iż postanowili uregulować stan nieruchomości dopiero, gdy postawią budynek i wtedy też zamierzali rozebrać płot sąsiadów i postawić swój, mimo iż wcześniej wiedzieli o rozbieżności pomiędzy stanem użytkowania na gruncie a dokumentacją geodezyjną. Powyższe uwiarygodnia zeznania pozwanych, iż sąsiedzi nie uprzedzili ich wcześniej o tych zamiarach, gdyż w przeciwnym wypadku – jak można zakładać – napotkaliby na opór z ich strony.

Sąd jedynie w niewielkim zakresie dał wiarę zeznaniom świadka W. M., a to w zakresie, w jakim nie pozostawały w sprzeczności z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym. W zeznaniach tych pojawiają się bowiem sprzeczności – z jednej strony świadek przyznaje w swoich zeznaniach, że między nieruchomościami od lat 70tych istniało ogrodzenie, w miejscu odpowiadającemu przebiegowi granicy zgodnie z treścią postanowienia o rozgraniczenia, z drugiej zaś strony podnosi, że pomimo wygrodzenia tej części gruntu przez A. M. (2), w dalszym ciągu ze spornego pasa gruntu korzystał J. M.. Zeznania świadka o korzystaniu z tego pasa gruntu celem wypasu owiec przez poprzedników prawnych powodów muszą budzić wątpliwości, w sytuacji gdy zebrany materiał dowodowy wskazuje, że sporny pas gruntu został odgrodzony od działki (...) (co przyznał sam świadek) i włączony z zakres posiadania poprzedników prawnych A. B. i J. B.. Nadto jak wynika z ustaleń, pas ten wcześniej objęty był nasadzeniami w postaci drzew i krzewów, w związku z czym nie sposób przyjąć, w jaki sposób miałby on służyć do wypasu owiec. Świadek w żaden logiczny sposób nie był też w stanie wyjaśnić, w jaki sposób miałby odbywać się wypas owiec na spornym pasie gruntu do 2009 podczas gdy jak sam przyznał, pozwani utwardzali tę część działki i wykorzystywali jako wjazd na posesję (k. 88). Nie był też w stanie świadek logicznie wyjaśnić, dlaczego w trakcie wymiany ogrodzenia na betonowe przez A. B., powód nie interweniował. Co więcej, zeznania świadka pozostają w sprzeczności z treścią uprzednio składanych przez niego oświadczeń w toku postępowania o zasiedzenie w sprawie o sygn. akt (...), w której to W. M. (k. 22v), podawał, iż sporna część użytkowana jest przez sąsiadów B., ale mimo to postanowili budować budynek zgodnie z aktem własności. Nadto jak podawał W. M. (k. 23 ww. akt) postanowili uregulować stan nieruchomości, dopiero gdy postawią budynek i wtedy rozebrać płot sąsiadów i postawić swój.

Postawa świadka wskazuje, że jest on emocjonalnie zaangażowany w konflikt sąsiedzki. Także zeznania świadka Z. W., który wspierał wersję przedstawioną przez W. M., nie zasługują na wiarę. Świadek zapewniał, iż na spornej nieruchomości wraz z J. M. wypasał owce, jednocześnie rozpytany na okoliczność wyglądu ogrodzenia czy charakteru działki udzielał odpowiedzi, które nie korespondują z materiałem dowodowym w postaci fotografii spornej nieruchomości. Na zdjęciach k. 96 widać, iż nieruchomość ogrodzona jest wraz ze spornym pasem gruntu nie tylko od nieruchomości sąsiedniej, stanowiącej własność powodów, ale i od ulicy (...), a wzdłuż granicy nasadzone są drzewka. Co więcej, jak wynika z zeznań L. P. (k. 150), po śmierci A. M. (2) tylko on z małżonką dysponował kluczem do bramy wjazdowej, w związku z czym powstaje pytanie, w jaki sposób J. M. miałby forsować ogrodzenie nieruchomości, stanowiącej działkę (...) celem wprowadzenia na tę nieruchomość owiec. Ogrodzenie zostało przy tym rozebrane dopiero w późniejszym okresie przez J. B..

Treść zeznań wskazanych powyżej świadków stoi przy tym w sprzeczności z samym zaoferowanym przez powodów dowodem z dokumentu k. 118, datowanym na dzień (...) roku, w którym J. M. miał wzywać pozwanych do wydania spornego pasa gruntu. Skoro takie żądanie – jak wskazują powodowie – zostało wobec pozwanych skierowane – wnioskować należy, że sporny pas gruntu był w posiadaniu pozwanych, nie zaś poprzednika prawnego powodów.

Z tych samych względów odmówiono wiary zeznaniom powodów odnośnie wypasu owiec na spornym pasie gruntu. Zauważyć przy tym należy, iż sami powodowie w swych zeznaniach przyznali, iż przed rozpoczęciem budowy ze spornego pasa gruntu korzystali pozwani (k. 300v, k. 302).

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków L. P. i M. P. co do osób, w których posiadaniu znajdował się sporny pas gruntu, uznając, że za niewiarygodnością tych zeznań nie może przemawiać sam fakt pokrewieństwa z pozwaną A. B.. Zeznania świadków co do zakresu posiadania nieruchomości przez powodów i pozwanych były spójne, wzajemnie się uzupełniające, potwierdzone materiałem dowodowym w postaci dokumentacji zdjęciowej, a nadto w sprawie nie ujawniły się żadne okoliczności, mogące świadczyć o niewiarygodności tych zeznań. Zeznania świadków nie odbiegały przy tym od treści tych zeznań, złożonych w toku postępowania o rozgraniczenie, co przemawia za uznaniem, iż świadkowie relacjonowali rzeczywisty przebieg zdarzeń. Jedynie odnośnie prac budowlanych wykonywanych przez powodów z wykorzystaniem dostępu na nieruchomość pozwanych zeznania świadków nie mogły stanowić podstawy ustaleń, gdyż świadkowie wskazywali, iż pewnych zdarzeń nie widzieli, co nie oznacza, iż nie miały one miejsce. Zauważyć przy tym należy, iż świadek L. P. przyznał, iż niektóre prace były wykonywane z nieruchomości pozwanych (k. 150).

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka H. P., która jako osoba niezwiązana emocjonalnie z żadną ze stron konfliktu nie miała powodów, aby przedstawić przebieg wydarzeń niezgodnie z ich rzeczywistym tokiem, tym bardziej że, jakkolwiek świadek prezentowała stanowisko zmierzające do wsparcia żądań powodów, przyznała, iż projektując budynek miała świadomość rozbieżności pomiędzy danymi z operatów geodezyjnych a stanem na gruncie, jednakże uznała powyższą kwestię za nieistotną. Przy czym zaznaczyć należy, że zeznania świadka stanowić mogły podstawę ustaleń jedynie co do stanu faktycznego, nie zaś co do opinii świadka w przedmiocie zasadności utrzymania dotychczasowej konstrukcji budynku.

Co do kwestii istnienia ogrodzenia pomiędzy nieruchomości, na tę okoliczność wskazuje nie tylko obszerna dokumentacja zdjęciowa, zaoferowana przez pozwanych i zeznania świadków L. i M. P., ale istnienie tego ogrodzenia zostało potwierdzone także przez świadków zawnioskowanych przez powodów – H. P. i W. M.. Sam powód przyznał, iż na życzenie pozwanej po zakończeniu prac postawili ogrodzenie w miejscu jego poprzedniego posadowienia (k. 301). Przedstawiona zaś przez powodów decyzja z dnia (...) roku (k. 173-175) w przedmiocie nakazu rozbiórki ogrodzenia nie dotyczy ogrodzenia pomiędzy posesją pozwanych a powodów, ale ogrodzenia nieruchomości pozwanych od strony ulicy (...). Powyższe wprost wynika z akapitu 1 uzasadnienia przedłożonej decyzji.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 231 § 1 k.c. samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

W ocenie Sądu po stronie powodów nie powstało roszczenie o wykup części nieruchomości pozwanych, wywodzone przez nich z treści art. 231 § 1 k.c.

Już sama treść art. 231 § 1 k.c. wskazuje, że roszczenie posiadacza obwarowane jest rygorystycznymi przesłankami. Dla powstania roszczenia ustawa wymaga: 1) wzniesienia budynku lub urządzenia na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu, 2) o wartości znacznie przekraczającej wartość zajętej na ten cel działki, 3) przez samoistnego posiadacza, 4) w dobrej wierze. Wykładnia językowa wskazanej normy prawnej nie nasuwa żadnych wątpliwości, iż dla powstania roszczenia niezbędne jest kumulatywne spełnienie tych przesłanek, a jakiekolwiek inne okoliczności nie mają wpływu na powstanie i byt tego roszczenia. Zatem, tylko gdy spełnione są łącznie wszystkie wymienione wyżej przesłanki z art. 231 § 1 k.c., posiadacz może realizować roszczenie o wykup.

Zgodnie z rozkładem ciężaru udowodnienia faktu, który w myśl art. 6 k.c. spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, to powodów obciążał dowód, że w sprawie ziściły się wszystkie przesłanki w art. 231 § 1 k.c. przewidziane.

Tymczasem przeprowadzone postępowanie dowodowe nie dało postaw do przyjęcia, by którakolwiek z opisanych powyżej przesłanek została spełniona.

W sprawie nie było sporu co do tego, iż wobec ustalenia przebiegu granicy pomiędzy nieruchomościami powodów i pozwanych, część dachu budynku mieszkalnego powodów znajduje się w przestrzeni powietrznej nad nieruchomością pozwanych.

Jakkolwiek art. 231 § 1 k.c. odwołuje się do wzniesienia na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynku lub innego urządzenie, w orzecznictwie przyjęto, że z roszczeniem wynikającym z art. 231 § 1 k.c. może także wystąpić samoistny posiadacz w dobrej wierze tej części gruntu, który wzniósł budynek lub inne urządzenie na tej części gruntu, przekraczając w ten sposób granice sąsiedniej nieruchomości (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 1987 r. III CZP 79/87).

Roszczenie to będzie przysługiwało zatem samoistnemu posiadaczowi części sąsiedniej nieruchomości, będącemu w dobrej wierze, który objął w posiadanie części sąsiedniego gruntu w dobrej wierze, a wartość części budynku lub innego urządzenia wzniesionego na nieruchomości sąsiedniej przewyższa znacznie wartość zajętego na ten cel gruntu sąsiedniego.

Odnośnie poszczególnych przesłanek, przewidzianych w art. 231 § 1 k.c., należy wskazać, co następuje:

Samoistne posiadanie

Jak wynika ze sformułowania art. 231 § 1 k.c., roszczenie o wykup przysługuje posiadaczowi tylko o tyle, o ile włada rzeczą jak właściciel, czyli jest posiadaczem samoistnym; roszczenie to nie przysługuje zatem posiadaczowi zależnemu, który włada rzeczą w zakresie innego prawa niż własność, dającego władztwo nad cudzą rzeczą (art. 336 k.c.). Przyjmuje się, że art. 231 § 1 k.c. znajduje zastosowanie w drodze analogii, również do posiadacza, który włada gruntem oddanym w użytkowanie wieczyste innej osobie w zakresie tego prawa.

Definicję samoistnego posiadania zawiera art. 336 k.c. Posiadaczem samoistnym jest ten, kto faktycznie włada rzeczą jak właściciel. Na posiadanie samoistne składają się dwa elementy, czyli faktyczne władztwo (corpus possessionis) i zamiar władania rzeczą jak właściciel (animus rem sibi habendi).

Obok woli posiadania "jak właściciel" konieczne jest także faktyczne władanie rzeczą.

Powodowie nie mogą zostać uznani za posiadaczy samoistnych ww. części nieruchomości w braku sprawowania na nią faktycznego właścicielskiego władztwa.

Zajęcie przestrzeni nad powierzchnią nieruchomości pozwanych przez umieszczenie w niej części budynku powodów jest takim zachowaniem, które nie pozbawia powodów faktycznego nad nią władztwa, lecz niewątpliwie narusza ich prawo własności w inny sposób.

Samo naruszanie prawa własności pozwanych na skutek posadowienia nad powierzchnią nieruchomości pozwanych części budynku powodów nie stanowi władztwa właścicielskiego nad nieruchomością. Także prowadzenie ze spornego pasa gruntu prac budowlanych przez pracowników powodów nie świadczy o samoistnym posiadaniu spornego pasa gruntu. W okresie początkowym, prace te wykonywane były za przyzwoleniem pozwanych. Sam powód zeznał przecież (k. 300v), iż państwo B. wyrazili zgodę na rozebranie tego płotu i nie robili problemu. Po wkroczeniu w etap budowy dachu prace te podejmowane były wbrew sprzeciwowi pozwanych, niemniej – jakkolwiek czynności te naruszały własność pozwanych – nie doprowadziły do utraty przez pozwanych władztwa nad nieruchomością, gdyż pozwani własnym działaniem pozbawili powodów dostępu na sporny pas gruntu, przez co utrzymali się w jego posiadaniu.

Nie świadczy także o samoistnym posiadaniu nieruchomości powoływane przez powodów „posiadanie mapek geodezyjnych”. Powyższe nie stanowi bowiem aktów wykonywania faktycznego władania rzeczą, które to władztwo w ocenie Sądu pozostawało po stronie pozwanych. Sporna część nieruchomości pozwanych była przez nich ogrodzona i stanowiła całość gospodarczą z pozostałą częścią działki. Postawione przez pozwanych ogrodzenie przebiegało w tym samym miejscu, co ogrodzenia poprzednio istniejące. Przy budowie ogrodzenia, pozwani nie spotkali się z oporem ze strony właścicieli nieruchomości sąsiedniej, co podał w swych zeznaniach W. M.. Sam powód w swych zeznaniach przyznał, iż wcześniej grodził nieruchomość A. M. (2), tak jak chciał (k. 300v). To pozwani, a wcześniej ich poprzednicy prawni, wykonywali akty władania wobec tej nieruchomości, takie jak grodzenie nieruchomości, zmiana jest charakteru poprzez utwardzenie terenu w części uprzednio wykorzystywanej rolniczo, bieżące korzystanie z niej. W ocenie Sądu nieuprawnione jest przedstawiane przez powodów wnioskowanie, iż pozwani nie czuli się samoistnymi posiadaczami spornego pasa gruntu, skoro przed wszczęciem postępowania rozgraniczeniowego wystąpili z wnioskiem o jego zasiedzenie. Wniosek o zasiedzenie jest przecież oparty na twierdzeniach o samoistnym posiadaniu nieruchomości, zgodnie z art. 172 k.c. Nadto jak wskazano pozwani zdołali skutecznie sprzeciwić się próbie pozbawienie ich samoistnego posiadania spornego pasa gruntu w czasie prowadzonej przez powodów budowy, uniemożliwiając powodom dostęp na ww. nieruchomość, którą to okoliczność powodowie przyznali. Także przywrócenie przez powodów na żądanie pozwanych ogrodzenia pomiędzy posesjami i skierowany wobec powodów zakaz wstępu na tę część nieruchomości, które to działania skutkowały prowadzeniem dalszych prac przez powodów z podwieszanego rusztowania wskazują, że to pozwani wykonywali akty posiadania właścicielskiego wobec spornego pasa gruntu, a powodowie nie zdołali się im skutecznie przeciwstawić, aby przypisywać sobie przymiot posiadaczy samoistnych tego pasa gruntu. Nie sposób bowiem wywodzić, że powodowie jako samoistni posiadacze w niczym nieskrępowany sposób mogli korzystać ze spornego pasa gruntu, skoro z samych ich twierdzeń wynika, iż wobec sprzeciwu pozwanych nie mają dostępu na tę część nieruchomości, w wyniku czego do dnia dzisiejszego nie ukończyli budowy dachu.

W ocenie Sądu błędne jest stanowisko powodów, którzy upatrują samoistnego posiadania i przysługiwania im prawa własności do spornego pasa gruntu w dysponowaniu dokumentacją geodezyjną, obrazującą odmienny przebieg granicy, niż wynikający z prawomocnego postanowienia o rozgraniczeniu, a w konsekwencji twierdzą, iż dopiero postanowienie o rozgraniczeniu pozbawiło ich praw do części nieruchomości sąsiedniej. Rozgraniczenia nieruchomości powodów i pozwanych dokonano wedle stanu prawnego. W sytuacji, gdy rozgraniczenie ma nastąpić według stanu prawnego, to w takiej sytuacji sąd nie może kierować się jedynie danymi wynikającymi z ewidencji gruntów, ponieważ stan wynikający z ewidencji gruntów nie zawsze pokrywa się ze stanem prawnym w rozumieniu art. 153 k.c. Stwierdzając więc „stan prawny” Sąd nie jest związany w tym zakresie deklaratywną treścią aktu własności ziemi (por. Sąd Najwyższy w uchwałach z dnia: 4 kwietnia 1975 roku, sygn. akt III CZP 92/74 OSNCP 1976, nr 3, poz. 34 i 11 maja 1995 roku, sygn. akt III CZP 45/95 OSNC 1995, nr 10, poz.137; postanowieniu z dnia 23 czerwca 1978 roku sygn. akt IV CR 268/78 OSN CP 1979, nr 3, poz. 55 i wyroku z dnia 26 stycznia 1981 roku sygn. akt III CRN 315/80 OSN CP 1991, nr 10, poz. 196), a decydujący jest stan posiadania (samoistnego) w dniu wejścia w życie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, a więc 4 listopada 1971 roku.

Powyższe wskazuje, iż powodowie nigdy nie byli właścicielami spornego pasa gruntu, ich poprzednicy prawni na podstawie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych nie nabyli bowiem spornego pasa gruntu, gdyż nie byli w samoistnym jego posiadaniu na dzień wejścia w życie ww. ustawy. Zresztą, gdyby tak było, powodowie nie mogliby skorzystać z dyspozycji art. 231 § 1 k.c. Artykuł 231 § 1 k.c. nie obejmuje bowiem swoją dyspozycją posiadania właściciela, lecz tylko posiadanie niezwiązane z określonym prawem, a więc będące tylko określonym stanem faktycznym. Stosunki prawne między obecnym a poprzednim właścicielem nie są natomiast objęte tym przepisem.

Podkreślenia wymaga, że roszczenie wynikające z art. 231 § 1 k.c. reguluje stosunki pomiędzy właścicielem a posiadaczem, co powoduje, że przepis ten ma zastosowanie tylko wobec aktualnego posiadacza; roszczenie to wygasa z chwilą definitywnej utraty posiadania przez samoistnego posiadacza działki gruntu, na której wzniósł on budynek lub inne urządzenie. Roszczenie to jest bowiem uprawnieniem wynikającym z posiadania i jest ściśle z posiadaniem związane, tzn. dopóki trwa posiadanie, dopóty może być ono realizowane (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 15/68, OSNCP 1968, nr 8-9, poz. 138, z glosą S. Breyera, OSPiKA 1969, z. 4, poz. 90, oraz z omówieniem A. Szpunara i W. Wanatowskiej, NP 1969, nr 5, s. 780, i NP 1969, nr 11-12, s. 1714; por. też krytycznie, ale nietrafnie R. Chorabik w glosie do wyroku SN z dnia 20 maja 1997 r., II CKN 172/97, M. Praw. 2000, nr 6, s. 369 Gudowski Jacek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe Opublikowano: WK2016).

Osoba, która z jakiejkolwiek przyczyny utraciła władztwo nad rzeczą, przestaje być posiadaczem, a wtedy traci roszczenie o wykup.

Powodowie, jakkolwiek przypisywali sobie przymiot samoistnych posiadaczy spornego pasa gruntu w czasie wznoszenia budynku, w chwili obecnej bezspornie nie są samoistnymi posiadaczami tej części nieruchomości pozwanych. Wynika to jednoznacznie z twierdzeń, przytaczanych przez pełnomocnika powodów (protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 01:39:49 do 01:43:48), jak również z wyjaśnień powoda (protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:27:48 do 00:30:00).

Tym samym, nawet jeśliby przyjąć za powodami (choć w ocenie Sądu nie ma ku temu podstaw), iż w czasie rozpoczęcia budowy byli oni posiadaczami samoistnymi spornej części nieruchomości pozwanych, to jednak wobec utraty tego posiadania, ewentualne roszczenie, oparte na art. 231 k.c. wygasło i na dzień zamknięcia rozprawy powodom nie przysługiwało, co już z tej przyczyny powodowało bezzasadność żądań, skierowanych wobec pozwanych.

Dobra wiara

W orzecznictwie przyjmuje się, iż dobra wiara posiadacza istnieje wtedy, gdy posiadacz jest przekonany, że posiada rzecz zgodnie z przysługującym mu prawem, a to przekonanie jest uzasadnione okolicznościami danego przypadku, przy czym dobrą wiarę wyłącza nie tylko pozytywna wiadomość o braku uprawnienia, ale i brak wiadomości spowodowany niedbalstwem. Dobra wiara w powyższym rozumieniu i będąca jej przeciwstawieniem zła wiara pełnią tę samą funkcję we wszystkich stosunkach prawno-rzeczowych i dlatego też powinno się jej w zasadzie nadawać to samo znaczenie przy różnych instytucjach prawa rzeczowego.

Przepis art. 231 § 1 k.c. może być zastosowany także wówczas, jeżeli budowla została wzniesiona przez posiadacza samoistnego w złej wierze, jeżeli za traktowaniem go na równi z posiadaczem w dobrej wierze przemawiają, ze względu na szczególne okoliczności sprawy, zasady współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego 2006-04-26 II CSK 43/06 LEX nr 852538).

Należy zaznaczyć, że samoistnym posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto władając rzeczą pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo własności. Jego dobrą wiarę wyłącza wiedza o odmiennym rzeczywistym stanie prawnym oraz niedbalstwo. W złej wierze pozostaje zatem również posiadacz, który przy dołożeniu należytej staranności mógłby się dowiedzieć (zorientować), że nie przysługuje mu prawo własności.

Dobra wiara posiadacza jako przesłanka powstania dla niego roszczenia o wykup działki zajętej pod budowę musi istnieć w chwili rozpoczęcia i w trakcie kontynuowania budowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 grudnia 1976 r., III CRN 292/76, opubl. OSNCP 1977, z.8, poz. 141). Chwilą odpowiednią do oceny kwalifikacji posiadania według dobrej lub złej wiary jest bowiem chwila wzniesienia budynku, a nie chwila uzyskania posiadania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 grudnia 1976 r., III CRN 292/76, OSNCP 1977, nr 8, poz. 141 i z dnia 30 marca 1983 r., I CR 44/83, M. Praw. 1999, nr 6, s. 3).

Powstanie budynku rozumieć należy z kolei jako postawienie budynku w stanie co najmniej surowym, chociażby istniała potrzeba wykonania jeszcze pewnych prac wykończeniowych.

Według powołanego wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 grudnia 1976 r., III CRN 297/76, "ogrodzenie działki, założenie fundamentów i zwiezienie materiałów nie jest równoznaczne z wzniesieniem budynku w rozumieniu art. 231 k.c.; wzniesieniem budynku w tym znaczeniu jest co najmniej postawienie budynku w stanie surowym.

Do oceny charakteru posiadania przez wznoszącego budynek na cudzym gruncie miarodajna jest więc chwila wzniesienia tego budynku.

Jakkolwiek powodowie wskazywali, iż w dacie rozpoczęcia budowy dysponowali dokumentacją geodezyjną i projektem budowlanym, zgodnie z którym przeprowadzili inwestycję, niewątpliwie musieli zdawać sobie sprawę, że przeprowadzenie inwestycji obejmować będzie część gruntu, znajdującą się dotychczas w obszarze wykorzystywanym przez pozwanych. Mimo to powodowie nie zdecydowali się przed przystąpieniem do budowy na przeprowadzenie postępowania rozgraniczeniowego, celem wyjaśnienia, czy granica przebiega wedle stanu użytkowania na gruncie, czy też wedle danych ewidencyjnych.

O ile jeszcze można by przyjąć, że powodowie bazując na danych geodezyjnych i dokumentach projektowych przystępując do budowy działali w dobrej wierze (wobec domniemania ustanowionego w art. 7 k.c.), to dobrą wiarę utracili w trakcie prowadzenia prac budowlanych wobec powzięcia wiedzy o sprzeciwie ze strony pozwanych co do budowy z przekroczeniem granicy. Sprzeciw ten był jawny, manifestowany przez pozwanych w sposób dla powodów oczywisty (skutkujący nawet interwencjami policji). Pomimo to powodowie wbrew wiadomemu im sprzeciwowi ze strony pozwanych nie zaniechali kontynuowania budowy do czasu rozstrzygnięcia kwestii spornych, czy też na tym etapie nie dokonali zmian w projekcie budowlanych. Także pomimo uniemożliwienia im przez pozwanych korzystania ze spornego pasa gruntu nie zdecydowali się na wstrzymanie prac budowlanych, kontynuując je z podwieszanej konstrukcji rusztowania.

Jak wskazano w uzasadnieniu powołanej już uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 1987 r. III CZP 79/87 w razie przekroczenia przy budowie granicy z winy umyślnej lub przy zgłoszeniu bez nieuzasadnionej zwłoki sprzeciwu przy przekroczeniu granicy, brak jest dobrej wiary po stronie samoistnego posiadacza, w rozumieniu art. 231 § 1 k.c.

Tym samym na skutek zgłoszenia przez pozwanych niezwłocznie sprzeciwu wobec budowy z przekroczeniem granicy, powodowie nie mogą już powoływać się na swą dobrą wiarę, gdyż w tych okolicznościach nie sposób przyjmować, że działali oni w przekonaniu, iż swym postępowaniem niczyich praw nie naruszają.

Wzniesienie budynku lub urządzenia na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu

Z ustaleń stanu faktycznego wynika, iż powodowie, prowadząc inwestycję w postaci budowy budynku mieszkalnego, dokonali na własnej nieruchomości budowy budynku mieszkalnego, którego część (fragment dachu) znajduje się w przestrzeni nad sąsiednią nieruchomością, stanowiącą własność pozwanych.

Jakkolwiek powodowie wznieśli budynek, to jednakże nie uczynili tego „na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu” nieruchomości pozwanych. Lokalizacja budynku została w sposób precyzyjny naniesiona na szkicu, sporządzonym przez biegłego z zakresu geodezji, z którego wynika, iż mury i fundamenty budynku posadowione są na nieruchomości powodów.

Wykładnia przesłanek przewidzianych w art. 231 § 1 k.c. oraz 231 § 2 k.c. została przestawiona w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2004 roku I CK 26/04.

Zestawienie norm § 1 i § 2 art. 231 k.c. powala na wyprowadzenie wniosku, że skoro w normie art. 231 § 1 k.c. stwierdzono, że budynek lub inne urządzenie powinno być "wzniesione na powierzchni lub pod powierzchnią ziemi", to tym samym wyraźnie określono miejsce trwałego zainstalowania budynku lub innego urządzenia. Jeżeli zatem w art. 231 § 2 k.c. wspomina się o budynkach lub innych urządzeniach wzniesionych "na gruncie" właściciela, to sformułowanie to należy rozumieć w ten sposób, że trwałe zainstalowanie budynku lub innego urządzenia nastąpiło w ogóle w przestrzennych granicach gruntu, a więc na jego powierzchni, pod powierzchnią lub nad powierzchnią.

Część dachu, zlokalizowana w przestrzeni nad gruntem pozwanych nie jest w żaden sposób związana z gruntem pozwanych.

Skoro przedmiotem rozstrzygnięcia jest roszczenie samoistnego posiadacza, którego przesłanką jest "wzniesienie budynku na powierzchni lub pod powierzchnią ziemi", to stan faktyczny niniejszej sprawy nie wypełnia dyspozycji ww. normy. W świetle treści art. 231 § 1 k.c. nie jest bowiem wystarczające, aby budynek czy urządzenie zlokalizowany był w przestrzennych granicach gruntu, ale koniecznym jest jego "wzniesienie na powierzchni lub pod powierzchnią ziemi".

Wartość budynku znacznie przekraczająca wartość zajętej na ten cel działki

Ustawodawca wymaga również, aby wartość wzniesionego na nieruchomości budynku znacznie przekraczała wartość zajętej na ten cel działki, przy czym, jak wskazano powyżej, przy budowie z przekroczeniem granicy, wartość części budynku lub innego urządzenia musi być taka, iż przewyższa znacznie wartość zajętego na ten cel gruntu sąsiedniego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 1987 r. III CZP 79/87).

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wykupowi na podstawie art. 231 § 1 k.c. podlega - gdy chodzi o nieruchomości większe - nie cała nieruchomość, lecz jedynie jej część stanowiąca konieczne obejście budynku.

Powodowie ostatecznie wskazali, iż żądanie dotyczy części niezbędnej do prawidłowego korzystania z budynku o powierzchni około 40 m ².

Przepis art. 231 § 1 k.c. wskazuje na przesłankową konieczność porównania wartości gruntu i wartości zainstalowanych na nim urządzeń. W konsekwencji dywagacje na temat kosztów ewentualnej przyszłej przebudowy budynku i zmiany konstrukcji dachu, tak, aby nie wykraczała ona poza granice działki powodów, pozostają poza zasięgiem ustawowej regulacji w omawianym przedmiocie (por. podobnie uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1995 r., III CZP 169/94, OSNC 1995, Nr 4, poz. 64 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2012 r. V CSK 474/11 odnośnie kosztów usunięcia i przebudowy urządzeń).

Wartość rynkowa części budynku, zlokalizowana w przestrzeni nad nieruchomością pozwanych wynosi ok. 1040,40 zł (przy przyjęciu z korzyścią dla powodów, iż jest ona niższa tylko o 10 % od wartości odtworzeniowej) – podczas gdy wartość gruntu o powierzchni 40,25 m ² wynosi 910,06 zł.

Porównanie tych wartości nie pozwala na uznanie, że wartość części budynku znaczenie przenosi wartość gruntu, objętego żądaniem, skoro wartości te są wartościami zbliżonymi.

Podział nieruchomości w celu wydzielenia gruntu niezbędnego do prawidłowego korzystania z domu lub budynku wzniesionego przez samoistnego posiadacza w dobrej wierze może nastąpić niezależnie od ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego stosownie do art. 95 pkt 2 ustawy o z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015 roku poz. 1774 t.j).

Niemniej należy zauważyć, iż w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1965 r., III CR 202/65, OSNCP 1966, nr 9, poz. 152 i z dnia 29 września 1969 r., III CRN 240/69, LEX nr 6567, wyrażono pogląd, że roszczenie wynikające z art. 231 § 1 k.c. nie może być jednak realizowane i nie może korzystać z ochrony prawa, mimo że zostały spełnione przesłanki przewidziane w tym przepisie, jeżeli ze szczególnych okoliczności danej sprawy wynika, że stan prawny wytworzony przez zobowiązanie właściciela gruntu do przeniesienia własności tego gruntu na rzecz posiadacza doprowadziłby do całkowicie szkodliwej z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego konfiguracji nieruchomości i stałby się przyczyną sporów na tle stosunków sąsiedzkich.

Przeprowadzony w sprawie dowód z opinii biegłego geodety wskazuje, że stan prawny wytworzony przez zobowiązanie pozwanych do przeniesienia własności tego gruntu uniemożliwi budowę budynku mieszkalnego zgodnie z uzyskanym pozwoleniem budowlanym. Jakkolwiek niewątpliwie decyzję o rozpoczęciu przez pozwanych budowy tego budynku przyspieszył fakt wytoczenia niniejszego powództwa, a powodowie zarzucają pozwanym naruszenie zasad współżycia społecznego, to jednak powodowie pomijają tę kwestię, że to sami swoim zachowaniem doprowadzili do sytuacji konfliktowej, kontynuując budowę własnego budynku wbrew wiadomemu im sprzeciwowi ze strony pozwanych, nie czekając na uprzednie rozstrzygnięcie kwestii związanej z ustaleniem przebiegu granicy, podczas gdy mogli wstrzymać się z budową do czasu rozgraniczenia nieruchomości czy też dokonać zmiany projektu w czasie, kiedy prace budowlane nie były na tak zaawansowanym etapie.

Podnoszone obecnie argumenty, dotyczące wysokości kosztów przebudowy budynku nie mogą samoistnie stworzyć po stronie powodów uprawnienia do żądania przeniesienia na nich własności spornego pasa gruntu. Z uwagi na stan zaawansowania prac budowlanych, także dla pozwanych jako właścicieli nieruchomości wydzielenie spornego pasa gruntu doprowadziłoby do konieczności zmiany projektu budowlanego i przebudowy obiektu.

Podkreślenia przy tym wymaga, iż samo odwołanie się do zasad współżycia społecznego nie może stanowić uzasadnionej podstawy żądania, gdyż zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem przepis art. 5 k.c. nie może nigdy "stanowić samodzielnej podstawy dochodzonego roszczenia" (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, Lex nr 585709).

Nadto sami powodowie swoim zachowaniem naruszyli zasady współżycia społecznego, gdyż nie inaczej należy ocenić prowadzenie budowy wbrew wiadomemu im sprzeciwowi ze strony pozwanych.

Także sam podnoszony brak możliwości dokończenia prac budowlanych nie stanowi przesłanki, wypełniającej dyspozycję normy art. 231 § 1 k.c. Na marginesie należy zwrócić uwagę, że w myśl art. 47 ust. 1 i 2 Prawa Budowlanego, jeżeli do wykonania prac przygotowawczych lub robót budowlanych jest niezbędne wejście do sąsiedniego budynku, lokalu lub na teren sąsiedniej nieruchomości, inwestor jest obowiązany przed rozpoczęciem robót uzyskać zgodę właściciela sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu (najemcy) na wejście oraz uzgodnić z nim przewidywany sposób, zakres i terminy korzystania z tych obiektów, a także ewentualną rekompensatę z tego tytułu. W razie zaś nieuzgodnienia warunków, właściwy organ - na wniosek inwestora - w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, rozstrzyga, w drodze decyzji, o niezbędności wejścia do sąsiedniego budynku, lokalu lub na teren sąsiedniej nieruchomości.

Podsumowując, roszczenie powodów nie mogło zostać uwzględnione, gdyż w dacie zamknięcia rozprawy nie byli posiadaczami samoistnymi spornego pasa gruntu, co wynika z samych ich twierdzeń, nie sposób przypisać im dobrej wiary, wobec kontynuowania przez nich budowy wbrew wiadomemu im sprzeciwowi ze strony pozwanych, nadto część budynku powodów nie została wzniesiona na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu pozwanych, a wartość części budynku, zlokalizowanego nad nieruchomością pozwanych nie przekracza w sposób znaczący wartości działki, której własności domagają się przeniesienia.

W świetle powyższego powództwo jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu, o czym orzeczono jak w pkt 1 sentencji.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz art. 105 § 2 k.p.c., nie znajdując podstaw do odstąpienia od wyrażonej w tych przepisach zasady. Powodowie zainicjowali postępowanie sądowe, reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, zaś ujawnione okoliczności sprawy nie pozwalają na przyjęcie, aby pozostawali w uzasadnionym błędnym przekonaniu o zasadności zgłoszonych roszczeń. Jako strona przegrywająca sprawę winni zatem zwrócić przeciwnikom procesowym na ich żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Żądanie takie zostało przez pozwanych zgłoszone, a do niezbędnych kosztów procesu w niniejszej sprawie należy zaliczyć wynagrodzenie należne pełnomocnikowi pozwanych, ustalone w kwocie 600,00 zł od wskazanej w pozwie wartości przedmiotu sporu stosownie do § 2 ust. 1 i 2, § 4 ust. 2 oraz § 6 pkt 3 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. 2013 r. poz. 490) w zw. z § 21 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku poz. 1804).

W orzecznictwie przyjęto, że wielopodmiotowy charakter strony w danej sprawie nie stanowi wyodrębnionego kryterium ustalania kosztów związanych z zastępstwem procesowym. Sprawa pozostaje jedna, bez względu na liczbę występujących w niej osób i strona też jest jedna, również wtedy, gdy - przy współuczestnictwie procesowym materialnym - w tym charakterze występuje kilka podmiotów. Taki zaś charakter ma współuczestnictwo pozwanych występujących w niniejszej sprawie, gdyż roszczenie zostało skierowane przeciwko pozwanym jako współwłaścicielom nieruchomości i zmierzało do zrealizowania przez pozwanych „wspólnego” obowiązku.

Z tych przyczyn wygrywającym proces współuczestnikom, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c., reprezentowanym przez tego samego radcę prawnego, sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika. (por. uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 30 stycznia 2007 r. III CZP 130/06).

Do poniesionych przez pozwanych kosztów procesu należy także zaliczyć opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł (k. 75) oraz wydatki na opinię biegłego sądowego z zakresu geodezji, poniesione przez pozwanych do wysokości 383,41 zł, gdyż do tej wysokości wynagrodzenie biegłego zostało pokryte z zaliczki uiszczonej przez pozwanych (k. 298). W pozostałym zakresie uiszczona zaliczka podlegała z urzędu zwrotowi na rzecz pozwanych, w związku z czym nie podlega zaliczeniu do kosztów procesu.

Obowiązek zwrotu kosztów procesu obciąża powodów solidarnie, stosownie do treści art. 105 § 2 k.p.c. i art. 340 k.c., wobec realizowania w niniejszym postępowaniu roszczeń, mających stanowić składnik ich wspólnego mienia, objętego wspólnością majątkową małżeńską. Oprócz praw, pojęcie mienia w świetle definicji zawartej w art. 44 k.c. obejmuje bowiem nie tylko własność, ale również posiadanie będące stanem faktycznym, jak również wszystkie pozostałe rodzaje podmiotowych praw majątkowych, a więc zarówno inne prawa rzeczowe, jak i prawa majątkowe wynikające ze stosunków obligacyjnych. Po stronie pozwanych jako małżonków przepisy prawa nie statuują zaś solidarności czynnej (por. O wadliwościach stosowania zasad solidarności czynnej w postępowaniu sądowym – uwag kilka E. G. Monitor Prawniczy 3/2009). Do istoty wspólności majątkowej należy bowiem tylko zaniechanie określenia wielkości udziałów przypadających każdemu z małżonków, nie zaś solidarność wierzytelności. Nie stanowi jej podstawy także art. 105 § 2 k.p.c., gdyż odnosi się on wyłącznie do strony przegrywającej proces.

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w pkt 2 sentencji.

SSR/-/Beata Witkowska